Abdülveli Ayup

1973’te Kaşgar’da doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini Kaşgar’da tamamladı. 1997’de Pekin Merkezi Milletler Üniversitesi Türkoloji bölümününden mezun oldu. 1998-2001’de Sinciang Üniversitesi’nde yüksek lisans yaptı ve Güney Batı Üniversitesi’nde öğretim üyesi olarak bir süre çalıştı. Ocak 2005’te Türkiye’ye geldi ve Ankara Üniversitesi’nde misafir araştırmacı olarak araştırma ve incelemelerde bulundu. 2009 yılında Urumçi’de Sinciang Ekonomi Üniversitesi’nde çalışırken Ford Vakfı’nın araştırma bursunu kazanarak ABD’ye gitti. 2 yıl süre ile Kansas Üniversitesi’nde inceleme ve araştırmalarını sürdürdü. Daha sonra Doğu Türkistan’a döndü. 

2012’de Urumçi’de çoğunlukla Uygurların oturduğu Tanrıdağ ilçesinde “Uluslararası Ana Dil Eğitim ve Öğretim” adlı bir şirket kurdu. Şirketiyle Uygur çocukları için Uygur Türkçesinin öğretildiği eğitim kurumları açtı. Doğu Türkistan’da son yılların en büyük Uygur ana dil hareketinin yeni kıvılcımı ve dalgası olarak nitelenen bu eğitim halkın büyük destek ve takdirine erişti. Hareket 2013 yılının  Ağustos ayında Abdülveli Ayup, Dilyar Obulkasım, Ekber Can ve Muhammed Sıddık’ların bir gecede tutuklanması ve şirkete el konulması ile son buldu.

Abdülveli Ayup, 2015 sonbaharında Türkiye’ye geldi ve Ana Dil Ders Kitabı isimli iki kitabının yanı sıra, Oyunlar Vadisi Türkiye, Tefekkür ve Tuzak ile Türkiye’de Çin Hayranlığı isimli üç kitabı Uygur Türkçesiyle yayınlandı. Temmuz 2019’dan itibaren Norveç PEN’in bursuyla araştırmacılık, yazarlık ve eğitimcilik faaliyetlerine devam etmektedir. İngilizce, Türkçe, Çince ve Uygur Türkçesinde yayınlanmış 20’den fazla akademik makalesi de bulunmaktadır. Evli ve iki çocuk babasıdır.